Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi (World Business Council for Sustainable Development – WBCSD) liderliğinde moda ve tekstil endüstrisinde döngüselliğe geçişi kolaylaştırmak, bu kapsamda tüm sektör için bir çerçeve oluşturmak ve ortak bir dil geliştirmek amaçları ile hazırlanan Döngüsel Geçiş Göstergeleri: Sektör rehberi – Moda ve Tekstil (Circular Transition Indicators: Sector guidance – Fashion and Textiles (CTI)) yayınlandı.
WBCSD’nin 50’den fazla üyesinin destekleri ve iyi uygulama örnekleri ile hazırlanan bu çalışma; değer zincirinin hangi adımında olduğu fark etmeksizin moda ve tekstil endüstrisinde yer alan işletmelerin döngüsellik performanslarını ölçmeleri, performanslarını artırmak adına atabilecekleri adımları belirlemeleri ve bu kapsamda kaydettikleri ilerlemelerin sürdürülebilirlik hedefleri üzerindeki etkilerini anlamaları adına bir rehberlik oluşturuyor.
Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Moda Birliği (The UN Alliance for Sustainable Fashion) tarafından açıklanan verilere göre tekstil endüstrisi 2.4 trilyon $ değere ulaştı ve küresel çapta yaklaşık 300 milyon insanı istihdam ediyor. Bu durum tekstil endüstrisinin; Dünya’nın odağını çevirdiği, önemli alanlardan biri haline gelmesine büyük ölçüde katkı sağladı.
Endüstrinin mevcut büyüklüğü ve beklenen büyümesi göz önüne alındığında finansal etkisinin yanı sıra değer zinciri boyunca çevre üzerinde bıraktığı etkiler de dikkatleri çekmeye başladı. Birleşmiş Milletler Çevre Programı tarafından 2023 yılında yayınlanan Tekstil Değer Zincirinde Sürdürülebilirlik ve Döngüsellik – Küresel Yol Haritası (Sustainability and Circularity in the Textile Valu Chain – A Global Roadmap) isimli rapora göre küresel sera gazı emisyonunun yaklaşık %2 ila 8’inin tekstil endüstrisi tarafından oluşturulduğunu ve endüstrinin okyanuslardaki mikroplastik kirliliğinin %9’undan sorumlu olduğunu gösteriyor.
Aynı rapor, endüstrinin daha sürdürülebilir ve döngüsel bir düzleme oturması için 3 alanda sistemsel dönüşüm ihtiyacı olduğunu vurguluyor:
1. Tüketim alışkanlıklarını değiştirmek
2. İyileştirilmiş uygulama örnekleri geliştirmek
3. Altyapıların iyileştirilmesi adına yatırımlar yapmak
Tekstil Endüstrisinde Döngüsellik
Karlı ve döngüsel iş modeli örnekleri, güçlü iş birliklerinin eksikliği ve teknolojik gelişime duyulan ihtiyaç sebebiyle oldukça sınırlı kalmaktadır.
İlk versiyonu 2020 yılında yayınlanan Döngüsel Geçiş Göstergeleri çalışması, tekstil endüstrisinde döngüselliği sağlamak adına değer zinciri paydaşları için bir rehber olarak ortaya çıkmıştır. Bu versiyonunda ise metodoloji, 4 temele dayandırılarak geliştirilmiş ve iyi uygulama örnekleri ile sektör ile paylaşılmıştır:
1. Döngüyü Kapat
Bu adımda şirketin malzeme akışları üzerindeki döngüyü kapatma performansı hesaplanır. Bu hesaplama için malzeme döngüselliği oranı, su döngüselliği oranı ve yenilenebilir enerji kullanımı olmak üzere 3 parametre dikkate alınır.
2. Döngüyü Optimize Et
Bu adımda kaynak kullanım verimliliği ve daha yüksek değer yaratma stratejileri üzerine içgörü toplanır. Dikkate alınan parametreler şu şekilde listelenebilir: kritik malzeme oranı, geri kazanım türü oranı, gerçek ömür hesaplaması, site içi su dolaşımı.
3. Döngüye Değer Kat
Bu adımda şirketin döngüsel malzeme akışı yaratmasının yarattığı iş değeri üzerindeki etkisi gözlemlenir. Döngüsel malzeme verimliliği ve elde edilen gelir değerlendirilir.
4. Döngünün Etkisi
Bu adımda bir şirketin mevcut döngüsellik performansı ile %100 döngüsel olduğu senaryodaki performansı arasındaki etki farkı hesaplanır. Bu hesaplama yapılırken sera gazı etkisi ve doğa etkisi olmak üzere 2 ölçüt değerlendirilir.
Bu adımlarda bahsi geçen ölçütlerin nasıl ele alınacağı ve hesaplamaların nasıl gerçekleştirileceği de rehberde detayları ile anlatılıyor ve iyi uygulama örnekleri ile çalışmalar destekleniyor. Rehber aynı zamanda bu alanda alınan aksiyonların sebep olacağı etkiler doğrultusunda Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları‘na nasıl katkı sağlanacağını da detayları ile paylaşıyor.
Döngüsellik için 7 Adım
Bu temelleri uygulamaya aktarmak konusunda da bir yöntem paylaşan rehber, takip edilmesi gereken 7 adım sunarak şirketlerin döngüsel bir yaklaşım benimsemek adına takip etmesi gereken süreçleri anlatıyor.
Bu süreçleri izleyen şirketler döngüsel bir sistem geliştirmek adına temel oluşturarak hedef belirleyebiliyor ve bu hedeflerin iş modelleri üzerindeki etkilerini düzenli olarak takip ederek performanslarını geliştirme imkanı buluyor.
Bu rehberi iş modellerine entegre edip uygulamaya geçen şirketler çok çeşitli alanlarda etki yaratma şansı buluyor:
– Ortak bir döngüsel dil geliştirmek,
– Döngüsel çabaları ölçmek ve takip etmek,
– Hedefleri belirlemek ve kazanımları nicelendirmek,
– Tasarımcıları, sürdürülebilirlik ekiplerini ve iş modellerini güçlendirmek,
– Sektörel düzenlemelere uyum sağlamak ve
– Tekstil endüstrisinin döngüsel ekonomiye geçişini hızlandırmak.
Fazla ve Sun Tekstil: Tekstil Endüstrisinde Döngüsel Geçiş Örneği
Rehberin oluşturulmasına katkı sunan kuruluşlar arasında yer alan Sun Tekstil, tekstil endüstrisinde döngüsel geçiş çalışmaları ile bir iyi örnek uygulaması oluşturuyor. Fazla ve Sun Tekstil olarak geliştirdiğimiz iş birliği doğrultusunda yaptığımız çalışmalar rehberde yer bulurken bu çalışmaların endüstriyel simbiyozu destekleyen bir örnek olduğuna dikkat çekiliyor.
İş birliğimiz ile Sun Tekstil’in tek nokta üzerinden tüm Türkiye’deki operasyonlarını ve atık yönetim çalışmalarını takip edebilmesini sağlıyor; operasyonları sırasında oluşturduğu tekstil kırpıntılarını elyaf ve keçe üretiminde ve ambalaj atıklarını karton ham maddesi ve plastik granül üretiminde değerlendirerek izlenebilir şekilde döngüsel ekonomiye kazandırıyoruz. Bu çalışmalarımız ile Fazla ve Sun Tekstil olarak tekstil endüstrisinin döngüsellik yaklaşımını benimsemesi adına sektöre öncülük ediyoruz.
